Jak wygląda przesłuchanie świadka w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Czy świadkowie są ważni w procesie kościelnym? Jakiego rodzaju pytania mogą usłyszeć podczas przesłuchania i kto może to zrobić?

Kogo można powołać na świadka?

Powołać na świadka można większość osób. Przepis kan. 1550 § 1 KPK wyłącza jedynie powoływanie na świadków małoletnich, poniżej czternastego roku życia oraz upośledzonych umysłowo. Osoby te jednak mogą być wyjątkowo dopuszczone do składania zeznań, na podstawie wydanego przez sędziego dekretu, w którym konkretnie zostanie uzasadniona taka potrzeba. Świadek jest bardzo istotną osobą w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, mimo to zdarza się, że jest często niedoceniany jako środek dowodowy.

Kogo nie dopuszcza się do składania zeznań?

Określone osoby w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa zostają skategoryzowane jako niezdolne do złożenia zeznań. Wskazuje na to przepis kan. 1550 § 2 KPK, dzieląc je na dwie grupy. Pierwszą stanowią osoby będące stronami w sprawie oraz wszyscy, którzy występują w sądzie w ich imieniu, czyli sędzia, asystent, adwokat i inne osoby pomagające stronom w danej sprawie. Do drugiej grupy zalicza się kapłanów, którzy posiedli wiedzę o stronach poprzez sakrament spowiedzi.

Miejsce przesłuchania świadka

Świadek powinien być przesłuchiwany docelowo w siedzibie trybunału. O innym miejscu przesłuchania świadka może zadecydować jedynie sędzia. Świadkowie są przesłuchiwani na osobności, pojedynczo. Strony nie mogą być obecne podczas składania zeznań przez świadka. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy sędzia uzna, że dopuszcza strony do udziału. Adwokaci stron lub ich pełnomocnicy mają prawo do uczestnictwa w przesłuchaniu. Jednak oni też mogą być wyłączeni przez sędziego, jeśli uzna on, że koniecznością jest postępowanie z zachowaniem tajemnicy.

Kim jest osoba przesłuchująca świadka?

Przesłuchiwać świadka ma prawo sędzia lub jego delegat albo audytor. Podczas składania zeznań obecny powinien być notariusz. Jeśli zaistnieje potrzeba zadania innych pytań świadkowi (przez strony, rzecznika sprawiedliwości, obrońcę węzła małżeńskiego czy adwokatów), należy je przedstawić sędziemu albo jego zastępcy, aby on zadał je osobie przesłuchiwanej. Odstępstwo od tego możne być zastosowane, jeśli prawo partykularne zastrzega inaczej.

Sędzia przypomina składającemu zeznania w sprawie, że jest zobowiązany do mówienia prawdy w trakcie procesu przesłuchania. Jednocześnie nakazuje świadkowi złożenie przysięgi. W przypadku odmowy złożenia przysięgi, świadek może składać zeznania niezaprzysiężony.

Na początku sędzia powinien ustalić tożsamość osoby przesłuchiwanej. Następnie zadać pytania odnoszące się do stosunku jaki ma świadek wobec stron. Zadaniem sędziego, poza stawianiem pytań o wiedzę świadka na temat stron, jest także uzyskanie informacji co do jej źródła. Przesłuchiwany ma wyjaśnić kiedy i skąd pozyskał informacje, które podaje w swoich zeznaniach.

Rodzaje pytań stawianych w trakcie przesłuchania

Pytania mają być krótkie i konkretne. Nie mają dotyczyć kilku spraw na raz. Nie mogą mieć znamion pytań podchwytliwych, podstępnych czy naprowadzających albo sugerujących odpowiedz. Pytania mają być pozbawione możliwości obrażenia kogokolwiek, natomiast mają być ściśle powiązane ze sprawą. Świadek nie może znać pytań przed przesłuchaniem. Zeznania powinny być składane ustnie, bez czytania. Wyjątek stanowią rachunki i sprawozdania, w takim przypadku świadek ma prawo wykorzystać przyniesione na przesłuchanie zapiski.

Czy odpowiedzi świadka są spisywane?

Odpowiedzi udzielone przez świadka powinny być spisane przez notariusza. Zapis z przesłuchania musi koniecznie zawierać dosłowne zeznania, zwłaszcza w kontekście kwestii, które bezpośrednio dotyczą przedmiotu sprawy. Dopuszcza się wykorzystanie magnetofonu przy składaniu zeznań przez świadka, pod warunkiem, że odpowiedzi zostaną przeniesione w nienaruszonej formie na dokument opatrzony - jeśli to możliwe - podpisem zeznającego.

Przesłuchanie kończy się odczytaniem świadkowi złożonych przez niego zeznań, które zostały spisane przez notariusza w formie pisma. W przypadku wykorzystania magnetofonu jako nośnika danych, świadek może odsłuchać nagrany materiał z przesłuchania. Celem tego jest uzupełnienie, skreślenie, poprawienie lub zmienienie zeznań złożonych przez świadka. Następnie na protokole zeznań podpis składają zarówno świadek, sędzia, jak i notariusz.